Başkalarına yardım etmek: Bencil bir davranış mıdır?

Hiç yolda karşıdan karşıya geçen bir yaşlıya yardım etmek için durduğunuz oldu mu? Ya da yerel bir topluluk için gönüllü olarak zaman ayırdınız mı?

Hepimiz günlük yaşamımızda desteğe ihtiyacı olduğunu düşündüğümüz kişilere yardım etmek için bir şeyler yaparız. Ancak kararlarınızın gerekçesini hiç durup düşündünüz mü? Size bir yararı olmaksızın sadece birine yardım etmek için mi yoksa gerçekten kendinizi iyi hissettiğiniz ya da ihtiyacınız olduğunda onların da size yardımcı olacağını umut ettiğiniz için mi yardım edersiniz?

Fedakar mı yoksa bencil miyiz?

Yukarıda tanımlanan iki tip davranış fedakarlık ve bencillik olarak biliniyor. Fedakarlık, doğrudan ya da dolaylı yararınız olmaksızın başkalarına yardım etmektir.¹ Bu eylem bir kişiye ya da daha geniş bir topluluğa yardım için yapılabilir. Bencillik ise eyleminizin motivasyonunun ve hedefinin, size yarar sağlamak olduğunu ileri süren bir teoridir.² Bu prensipler bilim dünyasında uzun zamandır tartışılmaktadır. Tartışmaların kökeni Charles Darwin’in doğal seçilim teorisine kadar uzanmaktadır. Bu, daha sonra bilim insanı ve antropolog Herbert Spencer tarafından  “en güçlünün hayatta kalması” şeklinde ifade edilmiştir.³ Bu teori varolma mücadelesinde güçsüz olanın elendiği ve sadece güçlülerin yaşadığını ileri sürmektedir.⁴ Yıllar içinde fedakarlık, bencillik ve ikisi arasındaki etkileşimle ilgili birçok teori geliştirilmesine yol açan da bu “Herkes kendinden sorumludur” konseptidir.

Birine yardım ettikten sonra kendimizi iyi hissetmemiz bizi bencil yapar mı?

^{Herhangi bir kişisel kazanım olmaksızın başkalarının yararına bir şeyler yapmak mümkün müdür? Çalışmalar, başkalarına yardımın kendimizi iyi hissetmemize yol açabileceğini ve hayattan memnun olma açısından olumlu bir etkisi olduğunu göstermektedir5,6 Ancak bu bizi bencil yapar mı? Bazı bilim insanları bu durumun, başkalarına yardımın iki nedeni olduğu gerçeğiyle açıklanabileceğine inanıyor:7}

Bazı bilim insanları başkalarına yardımın iki nedeni olduğuna inanıyor⁷

1. Ödül arzumuz

Başkalarına yardım ederek elde edilen ödüller şunlardır: Yardım ettiğiniz kişilerin minnettarlığı, kişisel mutluluğunuz ve takdir edilmeniz. Ayrıca, mücadele eden kişiyi izlerken yaşayacağınız sıkıntıyı gidermesinin yanı sıra ihtiyacınız olduğunda bu kişilerin iyiliğinize karşılık vereceği düşüncesi de söz konusudur. Bu kez, yaptığınız yardım egoist ya da bencil bir davranıştır.⁷

2. Başkalarına bağlılık

Çalışmalar bazı kişilerin empati ve bağlılık duygusuyla yardım ettiğini göstermektedir. Bu durumda, kişiler kendileri açısından tehlike ya da risk oluşturma olasılığına ragmen, tamamen fedakar davranış sergileyerek, yardım etmekten mutlu olduklarını göstermiştir.

Fedakarlık için toplumun önemi

Bağlılık ve toplumların etkisi çok geniş biçimde araştırılmıştır ve evrimin, kişilerin aralarında bir bağ hissettikleri toplumlara karşı fedakar davranmasına yol açtığı düşünülmektedir.^7,8 Bunun kökeni, insanların avlanmak ve yiyecek elde etmek için ortak beceri geliştirme ihtiyacına kadar inmektedir.⁸ Bu yeni ortak beceriler ve motivasyonların, daha sonra modern insanın diğer grupların rekabetiyle karşılaşmasıyla, genel olarak grup yaşamını artırdığına inanılmaktadır.  Bu yeni toplum yararını gözetme görüşünün bir paçası olarak, kişiler bir gruba aitmiş gibi hissetmelerini sağlayan kültürel gelenek ve normlar yarattılar.⁸

Modern zaman topluluklarının fedakarlığı

İnsan ırkı evrimi boyunca başkalarına yardım etmeye yönlendirilmiştir.

İnsan ırkının evrim yoluyla başkalarına yardım etmeye zorlandığı açıktır.⁹ Gelişen topluluk fedakarlığı hissimizle ilgili önemli şeylerden biri de modern zamanların “online toplulukların” gelişimidir. Günümüzde, online topluluklar coğrafi yerleşimden bağımsız olarak, benzer ilgi alanları, hedefleri ya da niyetleri olan kişilerin ortak çalışmasına ve deneyimlerini paylaşmasına olanak sağlamaktadır. Bu, yardım ve tavsiyeye ulaşmak için çok geniş bir bilgi yelpazesinin ve aynı fikirde olan çok geniş bir grubun olduğu anlamına gelmektedir. Birçok global destek grubu ve Cildinle Mutlu Yaşa gibi websitesinin yanı sıra temas kurmanın ve deneyim, öneri ve desteği paylaşmanın önemli bir yolu olan sosyal medya kanallarıyla birlikte, şiddetli cilt rahatsızlığı topluluğu bunun en önemli örneğidir.

Cilt rahatsızlığınızın etkileri sizi olumsuz etkiliyorsa ya da daha fazla bilgi ya da öneri isterseniz, destek bulabileceğinizi unutmayın. Yerel destek gruplarıyla konuşabilir, online topluluklar yoluyla diğerleriyle temas kurabilir ya da doktorunuzu arayabilirsiniz.