Başkalarına yardım etmek: Bencil bir davranış mıdır?

Hiç yolda karsidan karsiya geçen bir yasliya yardim etmek için durdugunuz oldu mu? Ya da yerel bir topluluk için gönüllü olarak zaman ayirdiniz mi?

Hepimiz günlük yasamimizda destege ihtiyaci oldugunu düsündügümüz kisilere yardim etmek için bir seyler yapariz. Ancak kararlarinizin gerekçesini hiç durup düsündünüz mü? Size bir yarari olmaksizin sadece birine yardim etmek için mi yoksa gerçekten kendinizi iyi hissettiginiz ya da ihtiyaciniz oldugunda onlarin da size yardimci olacagini umut ettiginiz için mi yardim edersiniz?

Fedakar mi yoksa egoist miyiz?

Yukarida tanimlanan iki tip davranis fedakarlik ve egoizm olarak biliniyor. Fedakarlik, dogrudan ya da dolayli yarariniz olmaksizin baskalarina yardim etmektir (bencillikten uzak yardim).¹ Bu eylem bir kisiye ya da daha genis bir topluluga yardim için yapilabilir. Egoizm ise eyleminizin motivasyonunun ve hedefinin, size yarar saglamak oldugunu ileri süren bir teoridir (bencil yardim).² Bu prensipler bilim dünyasinda uzun zamandir tartisilmaktadir. Tartismalarin kökeni Charles Darwin’in dogal seçilim teorisine kadar uzanmaktadir. Bu, daha sonra bilim insani ve antropolog Herbert Spencer tarafindan “en güçlünün hayatta kalmasi” seklinde ifade edilmistir.³ Bu teori varolma mücadelesinde güçsüz olanin elendigi ve sadece güçlülerin yasadigini ileri sürmektedir4Yillar içinde fedakarlik, egoizm ve ikisi arasindaki etkilesimle ilgili birçok teori gelistirilmesine yol açan da bu “Herkes kendinden sorumludur” konseptidir.

Birine yardim ettikten sonra kendimizi iyi hissetmemiz bizi bencil yapar mi?

Herhangi bir kisisel kazanim olmaksizin baskalarinin yararina bir seyler yapmak mümkün müdür? Çalismalar, baskalarina yardimin kendimizi iyi hissetmemize yol açabilecegini ve hayattan memnun olma açisindan olumlu bir etkisi oldugunu göstermektedir.^5,6Ancak bu bizi bencil yapar mi? Bazi bilim insanlari bu durumun, baskalarina yardimin iki nedeni oldugu gerçegiyle açiklanabilecegine inaniyor:⁷

1. Ödül arzumuz

Baskalarina yardim ederek elde edilen ödüller sunlardir: Yardim ettiginiz kisilerin minnettarligi, kisisel mutlulugunuz ve takdir edilmeniz. Ayrica, mücadele eden kisiyi izlerken yasayacaginiz sikintiyi gidermesinin yani sira ihtiyaciniz oldugunda bu kisilerin iyiliginize karsilik verecegi düsüncesi de söz konusudur. Bu kez, yaptiginiz yardim egoist ya da bencil bir davranistir.⁷

Fedakarlik için toplumun önemi

Baglilik ve toplumlarin etkisi çok genis biçimde arastirilmistir ve evrimin, kisilerin aralarinda bir bag hissettikleri toplumlara karsi fedakar davranmasina yol açtigi düsünülmektedir.^7,8 Bunun kökeni, insanlarin avlanmak ve yiyecek elde etmek için ortak beceri gelistirme ihtiyacina kadar inmektedir.⁸ Bu yeni ortak beceriler ve motivasyonlarin, daha sonra modern insanin diger gruplarin rekabetiyle karsilasmasiyla, genel olarak grup yasamini artirdigina inanilmaktadir. Bu yeni toplum yararini gözetme görüsünün bir paçasi olarak, kisiler bir gruba aitmis gibi hissetmelerini saglayan kültürel gelenek ve normlar yarattilar.⁸

Modern zaman topluluklarinin fedakarligi

Insan irki evrimi boyunca baskalarina yardim etmeye yönlendirilmistir.

Insan irkinin evrim yoluyla baskalarina yardim etmeye zorlandigi açiktir.9 Gelisen topluluk fedakarligi hissimizle ilgili önemli seylerden biri de modern zamanlarin “online topluluklarin” gelisimidir. Günümüzde, online topluluklar cografi yerlesimden bagimsiz olarak, benzer ilgi alanlari, hedefleri ya da niyetleri olan kisilerin ortak çalismasina ve deneyimlerini paylasmasina olanak saglamaktadir. Bu, yardim ve tavsiyeye ulasmak için çok genis bir bilgi yelpazesinin ve ayni fikirde olan çok genis bir grubun oldugu anlamina gelmektedir. Birçok global destek grubu ve Cildinle Mutlu Yasa gibi websitesinin yani sira temas kurmanin ve deneyim, öneri ve destegi paylasmanin önemli bir yolu olan sosyal medya kanallariyla birlikte, siddetli cilt rahatsizligi toplulugu bunun en önemli örnegidir.

Cilt rahatsizliginizin etkileri sizi olumsuz etkiliyorsa ya da daha fazla bilgi ya da öneri isterseniz, destek bulabileceginizi unutmayin. Yerel destek gruplariyla konusabilir, online topluluklar yoluyla digerleriyle temas kurabilir ya da doktorunuzu arayabilirsiniz.